Koncepcja technonauki a logoteoryzm
Techniki tradycyjnie w swojej istocie rozwijały się powoli, metodą prób i błędów, a technika stopniowo zaczęła stawać się naukowa. Jednak w XIX wieku praktyka inżynierów zintegrowała laboratorium, a rozwój nowych technik stał się częścią prawdziwego procesu badawczego, obejmującego zarówno testy, badanie materiałów, jak i formułowanie teorii technologicznych. Ta ewolucja doprowadziła do powstania nauk inżynieryjnych: inżynierii chemicznej, termodynamiki, mechaniki płynów itp.
Ze swej strony w XVII wieku, kiedy rozpoczął się powolny proces profesjonalizacji, nauka stała się bardziej techniczna. Tą właśnie strukturalną cechę wiedzy można określić mianem technonauki.
Specyfika nauki tkwi w słynnej „metodzie eksperymentalnej”. Jednak, paradoksalnie, przez całą epistemologię XX wieku nauka była traktowana jako zbiór trafnych stwierdzeń, które wyjaśniają i pozwalają przewidzieć, czyj wymiar „doświadczenia” został całkowicie wyeliminowany.
Gilbert Hottois
Filozof nauki Gilbert Hottois określa tę koncepcję jako „logoteoretyczną”. W tym drugim przypadku nauka jest zbiorem teorii zbudowanych z twierdzeń językowych.
Ten logoteoryzm wciąż króluje. Większość Nagród Nobla w dziedzinie fizyki przyznawanych jest raczej teoretykom niż eksperymentatorom. Historia nauki jest czasem nawet przepisywana, aby przedstawić dowolny eksperyment naukowy jako wynikający z istniejącej wcześniej teorii.
Jednak przez ostatnie trzydzieści lat myśliciele tacy jak Hottois i Ian Hacking dystansowali się od tej koncepcji i znaleźli zupełnie inną równowagę między teorią a eksperymentowaniem.
Pierwszym czynnikiem, na który położyli nacisk ci myśliciele jest odpowiedni sprzęt badawczy (istrumentalizacja). Nowoczesna nauka opiera się całkowicie na materialnej podstawie. Jednym z pierwszych kroków, jakie podjęło Royal Society, kiedy zostało założone w 1660 roku, był zakup zestawu instrumentów naukowych z kwitnącego wówczas rynku londyńskiego. W rzeczywistości, kiedy wchodzisz do laboratorium, nie widzisz teorii, ale wszelkiego rodzaju urządzenia i przedmioty.
Potrzeby badawcze zmuszają naukowców do ciągłego wymyślania nowych instrumentów. I ta sytuacja nie ogranicza się do początków współczesnej nauki, kiedy instrumenty były „elementarne”. Zdjęcie zrobione przez krystalograf Rosalind Franklin, które pozwoliło zrozumieć strukturę DNA, słynnej podwójnej helisy, pochodziło z aparatu rentgenowskiego, który Franklin zbudowała sama, aby kontynuować swoją pracę.
Drugim czynnikiem charakteryzującym naukę są eksperymenty. W rzeczywistości widzimy, że często eksperymenty są przeprowadzane w sposób eksploracyjny, a ich wyniki są akceptowane.
Można więc stwierdzić, że prawa eksperymentalne istniały na długo przedtem, zanim powiązano je z jakąkolwiek teorią. Eksperymentowanie jawi się zatem nie tylko jako czynność kluczowa dla praktyki naukowej, ale jako działalność, która ma wartość samą w sobie. Dzieje się tak, ponieważ ma ono określony cel, którym jest tworzenie zjawisk, czyli „wytwarzanie efektów materialnych”.
XVIII i XIX
Na przełomie XVIII i XIX wieku elektryczność była zjawiskiem tajemniczym, czasami obserwowanym podczas burz. Jednak naukowcom udało się wyjaśnić zasady jej działania za pomocą konfiguracji eksperymentalnych, takich jak bateria Alessandro Volty, zdolna do generowania przepływu elektronów na żądanie.
Celem jest po prostu uznanie, że poza swoją oczywiście podstawową działalnością teoretyczną, współczesna nauka buduje instrumenty, wynajduje urządzenia, generuje efekty materialne. Od uformowania się w XVII wieku, nauka wywodzi swoją oryginalność od stania się w istocie technonauką.
W ten sposób współczesna nauka stoi w sprzeczności z dwoma fundamentami zachodniej tradycji. Z jednej strony, jak zauważył Gérard Fourez jako jeden z pierwszych, jej celem nie jest przedstawienie rzeczywistości, ale … działanie. Zderza się to frontalnie z postulatem wyższości życia kontemplacyjnego nad aktywnym, afirmowanym od ponad dwóch tysięcy lat. Na przykład w swojej etyce Arystoteles pisze, że aktywność teoretyczna ma najwyższą wartość.
Z drugiej strony eksperymentowanie naukowe, podobnie jak inżynieria, w dużej mierze polegają na wiedzy ucieleśnionej, wiedzy dosłownie przechodzącej przez ciało. Choć naukowców kusi, by zobaczyć, jak działa uniwersalny rozum, nauka jest formowana … rękoma.
Z powyższego można wywnioskować, że to właśnie dlatego zrodziło się zaprzeczenie zachodniej tradycji filozoficznej, współczesna nauka została uformowana w logoteoryzm. Wielu naukowców uważa, że najwyższy czas, aby przywrócić go w postaci technonauki.
Może Cię również zainteresować: Wczesne koncepcje naukowe
